1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo

Công tác tuyên giáo (tuyên truyền) là lĩnh vực được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt chú ý, quan tâm, chăm lo và chính Bác là người đầu tiên đứng ra truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào nước ta, mở các lớp huấn luyện cán bộ, xây dựng lực lượng làm công tác tư tưởng, tuyên truyền, chuẩn bị cơ sở lý luận cho việc thành lập đảng cộng sản ở Việt Nam.

Đề cập đến người làm công tác tuyên truyền, Người nêu: “Chẳng những các người phụ trách tuyên truyền, những người viết báo, viết sách, những người nghệ sĩ là người tuyên truyền, mà tất cả cán bộ, tất cả đảng viên, hễ những người có tiếp xúc với dân chúng đều là người tuyên truyền của Đảng”(7). Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng”(8). Như vậy, trong công tác tuyên giáo, đội ngũ cán bộ tuyên truyền là nhân tố quyết định. Cán bộ tuyên truyền là những người đem đường lối, chính sách của Đảng, Chính phủ tuyên truyền cho dân hiểu, dân tin, dân theo, dân làm; đồng thời, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân với Đảng, Chính phủ để Đảng, Chính phủ xây dựng, hoạch định đường lối, chính sách đúng, phù hợp với tình hình thực tiễn; không chỉ làm tốt nhiệm vụ tuyên truyền, người cán bộ tuyên truyền còn phải gương mẫu, hăng hái thực hiện đường lối, chính sách.

Xuất phát từ vị trí, vai trò quan trọng của đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên truyền như đã nêu ở trên, Hồ Chí Minh cho rằng phải đặc biệt quan tâm xây dựng lực lượng cán bộ làm công tác tuyên truyền cho Đảng, đảm bảophải có đạo đức cách mạng.Đạo đức cách mạng của người cán bộ làm công tác tuyên truyền trước hết thể hiện ở ý thức, niềm tin vào lý tưởng xã hội chủ nghĩa, tin vào con đường cách mạng của Đảng. Người chỉ rõ, người làm công tác tư tưởng trước hết “phải có lòng tự tin, tin vào mình, tin Đảng, tin giai cấp, tin nhân dân mình”(9), thiếu niềm tin vào điều mình tuyên truyền thì không thể hoàn thành tốt các nhiệm vụ trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Họ phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành tuyệt đối với Đảng, Tổ quốc và nhân dân;đạo đức trong sáng, kiên trì trong công việc, lối sống giản dị; tác phong sinh hoạt sâu sát, gần gũi quần chúng, giúp đỡ quần chúng, lời nói và việc làm phải đi đôi, phải thực sự nêu gương trước quần chúng. Người viết: “Nếu miệng thì tuyên truyền bảo người ta siêng làm, mà tự mình thì ăn trưa, ngủ trễ; bảo người ta tiết kiệm, mà tự mình thì xa xỉ, lung tung, thì tuyên truyền một trăm năm cũng vô ích”(10). Người cán bộ tuyên truyền phải luôn hiểu: “... Dân ở đó sinh hoạt thế nào, ta cũng phải sinh hoạt như họ. Nếu dân dậy sớm mà mình ngủ trưa, dân đang làm việc mà mình nằm ngủ lì, thì sẽ bị dân ghét, và ảnh hưởng xấu đến việc tuyên truyền”(11). Tác phong sinh hoạt, công tác của người cán bộ tuyên truyền có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hiệu quả của công tác tư tưởng. Nếu người cán bộ tuyên truyền luôn tiên phong gương mẫu trong mọi việc thì hiệu quả tư tưởng đối với quần chúng sẽ rất lớn và ngược lại.

Trước hết, người cán bộ tuyên truyền cần phải có phẩm chất nghề nghiệp, đó là ý thức và trách nhiệm đối với nghề nghiệp mà họ theo đuổi. Đó là tinh thần trách nhiệm, kỷ luật trong công tác, luôn cố gắng hoàn thành nhiệm vụ, công việc được giao, kể cả khi gặp khó khăn, phức tạp. Người cán bộ tuyên truyền còn phải tôn trọng và đề cao dân chủ. Đó là phát huy trí tuệ, tài năng và mọi nguồn lực, của cải của dân để tạo nên sức mạnh; biết tôn trọng lợi ích và quyền của người dân; biết làm chủ bản thân, điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích chung của xã hội.

Hai là, phải có trình độ lý luận chính trị, chuyên môn.Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, người cán bộ tuyên truyền, trước hết phải có trình độ lý luận chính trị; vì nếu người cán bộ làm công tác tuyên truyền mà không có trình độ lý luận chính trị thì sẽ không hoàn thành nhiệm vụ công tác. Phải có trình độ lý luận chính trị vững chắc là tiêu chuẩn, yêu cầu đầu tiên đối với cán bộ tư tưởng nói chung và cán bộ tuyên truyền nói riêng. Hồ Chí Minh yêu cầu cán bộ tuyên truyền “... phải cố gắng học tập chính trị, nâng cao tư tưởng, đứng vững trên lập trường giai cấp vô sản...”(12). Chỉ có như vậy, cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng -văn hóa mới đạt hiệu quả, mới có thể dành thắng lợi.

Ba là, phải nói thông, viết thạo, giỏi nghề tuyên truyền.Công tác tuyên truyền phải chính xác và tạo được sức lay động, sức lan tỏa đối với đông đảo quần chúng nhân dân. Do vậy, cán bộ tuyên truyền “phải biết cách nói. Nói thì phải giản đơn, rõ ràng, thiết thực. Phải có đầu, có đuôi, sao cho ai cũng hiểu được, nhớ được”(13). Người còn chỉ ra rằng: “Tuyên truyền không cần phải nói tràng giang đại hải. Mà nói ngắn gọn, nói những vấn đề thiết thực, chắc chắn làm được, để cho mọi người hiểu rõ và quyết tâm làm bằng được”(14). Do đó, theo Người: “Người tuyên truyền cần phải chịu khó, chịu khổ, khéo ở, siêng làm. Chớ tưởng rằng: Đi phớt qua địa phương, diễn thuyết một hai giờ đồng hồ mà có kết quả. Đến một địa phương nào, cần phải đi thăm các cụ phụ lão, các người phụ trách, rồi đi thăm các nhà đồng bào để gây cảm tình, và để hiểu biết tình hình địa phương”(15). Người còn chỉ giáo “thấy dân làm việc gì, bất kỳ to nhỏ, ta cũng ra tay làm giúp. Đó là cách gây cảm tình tốt nhất, nó sẽ giúp cho việc tuyên truyền kết quả gấp bội”(16).Theo Hồ Chí Minh, người cán bộ tuyên truyền cần chủ động học tập để không ngừng nâng cao trình độ, kiến thức, nếu không sẽ lạc hậu, thoái bộ; phải luôn nắm vững chủ trương, nghị quyết của Ðảng, pháp luật của Nhà nước, tập quán, sinh hoạt của nhân dân. Chú trọng “nâng cao trình độ lý luận, gắn liền công tác lý luận với thực tiễn cách mạng; phải đi sát thực tế, phải liên hệ mật thiết với quần chúng”(17).

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc nhở, phê phán một số báo cáo viên thiếu chủ động trong việc chuẩn bị bài nói, thuyết trình: “Nhiều người, trước khi nói không sắp sửa kỹ càng. Lúc ra nói hoặc lắp lại những cái người trước đã nói. Hoặc lắp đi lắp lại cái mình đã nói rồi”(18), hoặc “viết một cách cao xa, mầu mè, đến nỗi chẳng những quần chúng không hiểu, mà cả cán bộ cũng không hiểu”(19). Ðặc biệt, Người phê phán một số người sính dùng chữ, nhất là thích dùng chữ Hán, “tiếng ta có thì không dùng, mà cứ ham dùng chữ Hán. Dùng đúng, đã là một cái hại, vì quần chúng không hiểu. Nhiều người biết không rõ, dùng không đúng, mà cũng ham dùng, cái hại lại càng to”(20). Vì vậy, Người yêu cầu “mỗi tư tưởng, mỗi câu nói, mỗi chữ viết, phải tỏ rõ cái tư tưởng và lòng ước ao của quần chúng”(21). “Chúng ta muốn tuyên truyền quần chúng, phải học cách nói của quần chúng, mới nói lọt tai quần chúng. Tục ngữ có câu: “Học ăn, học nói, học gói, học mở”. Nói cũng phải học, mà phải chịu khó học mới được. Vì cách nói của dân chúng rất đầy đủ, rất hoạt bát, rất thiết thực, mà lại rất giản đơn. Anh em đi tuyên truyền chưa học được cách nói đó, cho nên khi viết, khi nói, khô khan, cứng nhắc, không hoạt bát, không thiết thực.

Người yêu cầu bản thân người làm công tác tuyên truyền, giáo dục cũng phải là một tấm gương sáng, bởi theo Người: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”(22). Do vậy, muốn hướng dẫn nhân dân thì tự mình phải mực thước để người ta bắt chước. Ðây là phương pháp tuyên truyền không thông qua nói, viết mà bằng việc làm, bằng hành động cụ thể, “nói đi đôi với làm”.

2. Những yêu cầu về xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo trong tình hình mới

Hiện nay và trong thời gian tới, tình hình thế giới, trong nước đang và sẽ tiếp tục có những diễn biến mới phức tạp, bất ngờ,mau lẹ, khó lường. Tình hình kinh tế - xã hội nước ta, bên cạnh thành tựu có ý nghĩa cũng có những khó khăn và thách thức mới, các tệ nạn xã hội có diễn biến mới, tinh vi, khó lường hơn; sự phân hóa giàu nghèo tiếp tục gia tăng và nới rộng hơn về khoảng cách. Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống... như Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa XI, XII) đã chỉ ra. Các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh thực hiện âm mưu "diễn biến hòa bình", gây bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài "dân chủ", "nhân quyền" hòng làm thay đổi chế độ chính trị nước ta, đã tác động đến tư tưởng trong Đảng và trong xã hội.

Tình hình đó đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ rất nặng nề đối với công tác tuyên giáo của Đảng, đòi hỏi không chỉ đổi mới về nội dung, phương thức hoạt động mà phải có đội ngũ cán bộ vừa “hồng”, vừa “chuyên” như Bác Hồ đã nêu ra. Để đáp ứng được công tác tuyên giáo trong tình hình mới, bên cạnh những tiêu chuẩn theo quy định của Luật Cán bộ, công chức và các quy định của Đảng, cần phải có những phẩm chất riêng mang tính đặc thù của người cán bộ làm công tác tuyên giao, đó là:

Một là, phải có bản lĩnh chính tri vững vàng, đạo đức, lối sống trong sáng, phải có "tâm" và "tầm". Là cầu nối giữa nhân dân với Đảng, là người gieo niềm tin của nhân dân đối với Đảng, vì vậy cán bộ làm công tác tư tưởng phải có bản lĩnh chính trị vững vàng và đạo đức, lối sống trong sáng. Không được xa rời quan điểm của Đảng, luôn thấm nhuần quan điểm của Đảng, lập trường giai cấp để giải thích cho quần chúng nhân dân hiểu biết đúng đắn những hiện tượng và sự kiện của đời sống xã hội; đứng trước khó khăn của cách mạng, không bị tác động, ảnh hưởng của những cám dỗ từ mặt trái của cơ chế kinh tế thị trường...

Công tác tuyên giáo là một khoa học tổng hợp, vì vậy cán bộ tuyên giáo cần cóđủ cả cái "tâm" và cái "tầm".Cái tâm của mỗi cán bộ tuyên giáo thể hiện rõ trong sự kiên định với lý tưởng, với quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng; là bản lĩnh vững vàng trước cám dỗ của cơ chế thị trường; dũng cảm trong đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, chống quan điểm sai trái, thù địch; trong sáng, lành mạnh trong lối sống.Cái tầm lại thể hiện ở sự am hiểu sâu sắc, ở trình độ chuyên môn khoa học được đào tạo cơ bản trên một nền tảng văn hóa vững chắc.Cái tầm của người cán bộ tuyên giáo ngày nay thể hiện sự nhạy bén, chủ động, sáng tạo trong mọi hoàn cảnh; dám nghĩ, dám làm; ứng dụng khoa học, công nghệ vào công việc một cách hiệu quả; có khả năng dự báo tình hình và nắm bắt kịp thời diễn biến tư tưởng, tâm trạng xã hội. Cán bộ lý luận chính trị phải vững cả về lý luận và thực tiễn; có khả năng nắm vững, vận dụng lý luận vào thực tiễn và từ thực tiễn có thể tổng kết thành lý luận.

Hai là, phải có lòng say mê và tâm huyết nghề nghiệp. Trong điều kiện hiện nay, chúng ta tiến hành công tác tuyên giáo có không ít khó khăn, phúc tạp và bất lợi như đã nêu ở trên, để hoàn thành tốt nhiệm vụ, rất cần lòng say mê và tâm huyết nghề nghiệp. Đây là động lực khơi nguồn sáng tạo trong công việc, thúc đẩy mạnh mẽ việc trau dồi tri thức, chuyên môn, nghiệp vụ để mang tiếng nói của Đảng đến với nhân dân, định hướng thông tin, dư luận xã hội một cách nhanh chóng và kịp thời.

Ba là, phải bám sát thực tiễn và gắn bó mật thiết với nhân dân.Cán bộ làm công tác tuyên giáo phải đi sâu, đi sát thực tế, để kịp thời giải đáp những vấn đề do thực tiễn đặt ra. Đắm mình vào thực tiễn, gần gũi với nhân dân, cán bộ tuyên giáo mới có thể phát hiện được những diễn biến tư tưởng, tâm trạng xã hội nảy sinh, những tình huống tư tưởng, trên cơ sở đó kịp thời tham mưu, đề xuất những dự báo, giải pháp công tác tư tưởng, công tác tuyên giáo.

Bốn là, có phương pháp, tác phong làm việc khoa học.Phương pháp, tác phong làm việc giữ vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Người cán bộ tuyên giáo có phương pháp, tác phong làm việc khoa học là: Phải luôn lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm cơ sở để giải thích cho quần chúng nhân dân; luôn phản ánh đúng đắn hiện thực khách quan, nhìn thẳng vào sự thật, bằng quan điểm của Đảng, nói cho quần chúng biết rõ sự thật và hướng họ hành động đúng.

Năm là, có kỹ năng nói và viết thành thạo. Người cán bộ tuyên giáo hiện nay cần thành thạo một số kỹ năng cơ bản, như: kỹ năng nói; kỹ năng viết; kỹ năng tổng hợp; kỹ năng biên tập, làm báo cáo và kỹ năng soan thảo các loại văn bản công tác tư tưởng… Mỗi kỹ năng này có vị trí, vai trò nhất định, trong đó cần đặc biệt chú trọng rèn luyện kỹ năng nói và kỹ năng viết. Nói và viết là hai kỹ năng cơ bản, đặc thù của cán bộ làm công tác tuyên giáo của Đảng, là tiêu chí quan trọng để đánh giá mức độ tinh thông nghề nghiệp, là “thước đo” chất lượng chuyên môn.

Xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo của Đảng có phẩm chất, năng lực và trình độ, có bản lĩnh và tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng là bài học vô cùng quan trọng trong công tác tuyên giáo của Đảng. Đây là trách nhiệm của các cấp ủy đảng trong toàn Đảng bộ Khối, cấp ủy các câp cần phải chủ động, tích cực tham mưu giúp cho cấp ủy đảng có các biện pháp hữu hiệu để góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo của Đảng bộ Khối ngày càng vững mạnh về chính trị tư tưởng, chuyên môn nghiệp vụ và đủ về số lượng đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn hiện nay.

Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh, Ðảng ta luôn khẳng định vai trò đặc biệt, tầm quan trọng của công tác tư tưởng trong lãnh đạo cách mạng ở mọi thời kỳ. Những lời dạy của Người mãi mãi là hành trang, là phương pháp luận quý báu để Ðảng ta, đội ngũ những người làm công tác tư tưởng, tuyên truyền nỗ lực rèn luyện, phấn đấu để vững tin hơn, trí tuệ hơn, sắc sảo hơn, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa văn minh, giàu đẹp.

Ban Tuyên giáo